Mazowsze w obliczu wyzwań społecznych

Województwo mazowieckie zmaga się z niepokojącymi trendami demograficznymi, które mają wpływ na kondycję systemu pomocy społecznej w regionie – w tym na brak nowych i młodych pracowników, którzy zasililiby kadrę. W 2024 roku odnotowano spadek liczby ludności, który wyniósł 2,2 tys. osób w porównaniu do roku poprzedniego. Zjawisko to jest wynikiem nie tylko negatywnego przyrostu naturalnego, który w ubiegłym roku wyniósł minus 2,78%, ale również starzenia się społeczeństwa i malejącej liczby osób w wieku produkcyjnym.

  Według danych GUS, demografia w województwie mazowieckim jest niekorzystna. W 2024 roku wskaźnik starości demograficznej wzrósł do 19,2%, a liczba osób starszych – o 21,8%. Prognozy wskazują, że w ciągu najbliższych lat liczba osób w wieku sędziwym w ogólnej strukturze ludności będzie rosła, co oznacza wzrost zapotrzebowania na usługi społeczne, szczególnie w obszarze opieki nad seniorami.

W świetle najnowszej „Oceny zasobów pomocy społecznej”, przygotowanej na podstawie analizy sytuacji społecznej i demograficznej przez Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej, a przyjętej właśnie przez radnych województwa, jedno jest pewne: Mazowsze staje dziś przed poważnym wyzwaniem.

 – Starzejące się społeczeństwo to wyzwanie, bo to również koszty społeczne. Trzeba tak zaplanować działania, by zadbać o każdego mieszkańca i nie generować żadnych obciążeń. Już dziś stawiamy na potrzeby osób starszych, pokazujemy chociażby przez organizowane domów dziennego pobytu jak tworzyć system usług społecznych. Aktywizujemy osoby w wieku 60+, organizując sejmik senioralny, przegląd artystyczny. Do podobnego podejścia zachęcamy gminy i powiaty, by osoby starsze były w miarę swoich możliwości – zaopiekowane lub zaangażowane w życie społeczności lokalnej – zauważa członkini zarządu województwa Anna Brzezińska.

Wyzwania demograficzne i ich wpływ na system pomocy społecznej

– Ocena zasobów pomocy społecznej jest najważniejszym dokumentem, który wskazuje drogę, w jaki sposób mądrze i skutecznie pomagać, jeżeli chodzi o działania samorządu. Dokładnie opisuje obecną sytuację, ale też wskazuje drogę, w jakim kierunku iść, aby mądrze i skutecznie prowadzić politykę społeczną w swoich wspólnotach – mówi Elżbieta Bogucka-Lityńska, zastępca dyrektora MCPS ds. społecznych.

Niedobór kadr w pomocy społecznej w obliczu tak dynamicznie zmieniającej się struktury ludności stanowi poważne wyzwanie. W związku z rosnącym zapotrzebowaniem na usługi opiekuńcze dla seniorów i osób z niepełnosprawnościami, brakuje odpowiednio wykwalifikowanych pracowników, zwłaszcza wśród specjalistów.

 Niedobór kadr – kluczowy problem

System pomocy społecznej na Mazowszu stoi dziś przed poważnym wyzwaniem kadrowym – coraz bardziej widoczny staje się brak nowych i młodszych pracowników. Starzejąca się kadra, przeciążenie obowiązkami i rosnące potrzeby społeczne sprawiają, że konieczne są pilne działania systemowe.

Wśród najważniejszych priorytetów wskazuje się nie tylko zwiększenie zatrudnienia, ale przede wszystkim profesjonalizację zawodu pracownika socjalnego. To oznacza inwestycje w lepsze warunki pracy, atrakcyjne wynagrodzenia, nowoczesne narzędzia technologiczne wspierające codzienną pracę oraz regularne szkolenia podnoszące kompetencje.

 – Praca socjalna to dziś jeden z fundamentów lokalnego bezpieczeństwa społecznego. Jeśli chcemy przyciągać młodych ludzi do tej służby, musimy pokazać, że to zawód z misją – ale także zawód z przyszłością. Konieczne jest zwiększenie nakładów na zatrudnienie, stworzenie godnych warunków pracy i sięganie po nowoczesne rozwiązania, które usprawnią codzienne działania pracowników socjalnych – podkreśla Aleksander Kornatowski, dyrektor Mazowieckiego Centrum Polityki Społecznej

Anna Brzezińska dodaje:

– Jeśli chodzi o cały system zabezpieczenia społecznego, o kadry pomocy społecznej, widzimy potrzebę reformy ustawy o pomocy społecznej. To bardzo trudny, obciążający psychicznie i proceduralnie zawód, który jest niedoceniany.

Wzmocnienie kadrowe w służbach pomocowych to nie tylko wyzwanie organizacyjne – to przede wszystkim inwestycja w jakość życia mieszkańców i w budowanie systemu, który będzie zdolny skutecznie odpowiadać na potrzeby lokalnych społeczności.

Zadania dla samorządów lokalnych

Aby sprostać rosnącym potrzebom społecznym, samorządy województwa mazowieckiego muszą wdrożyć szereg działań, które umożliwią poprawę jakości życia osób starszych, a także rozwiązanie problemów związanych z zatrudnieniem w systemie pomocy społecznej.

 – Chcemy wesprzeć samorządy lokalne w zmianie myślenia o rozwiązywaniu problemów społecznych. Dziś akcent powinien padać na usługi społeczne, czyli działania, które są odpowiedzią na potrzeby mieszkańców, zwłaszcza w obliczu starzejącego się społeczeństwa – mówi Piotr Nowak-Skyrpan, kierownik Wydziału Badań Społecznych w MCPS.

Wśród najważniejszych rekomendacji znajduje się rozwój aktywnych form wsparcia, takich jak usługi opiekuńcze i teleopieka, które zwiększają bezpieczeństwo i samodzielność seniorów. Równocześnie konieczne jest stworzenie warunków do rozwoju tzw. srebrnej gospodarki – wspieranie firm i organizacji oferujących produkty i usługi skierowane do osób starszych może nie tylko poprawić ich jakość życia, ale także stać się impulsem rozwojowym dla regionu.

Nie mniej ważne jest wsparcie organizacji pozarządowych oraz rozwój dziennych form opieki, szczególnie dla osób zmagających się z chorobami otępiennymi, takimi jak Alzheimer. Tego rodzaju instytucje pełnią dziś kluczową rolę w systemie pomocy społecznej i zdrowotnej.

Kolejnym obszarem wymagającym wzmocnienia jest aktywizacja zawodowa osób pozostających w systemie pomocy społecznej oraz intensyfikacja działań na rzecz rozwoju ekonomii społecznej. Włączenie tych osób w życie zawodowe i społeczne to nie tylko kwestia finansowa – to także przywracanie godności i poczucia sprawczości.

Z pełną analizą i wszystkimi rekomendacjami można zapoznać się w tekście: „Oceny zasobów pomocy społecznej w oparciu o analizę sytuacji społecznej i demograficznej województwa mazowieckiego za 2024 rok”

Hanna Maliszewska MCPS